بررسی تأثیر برنامه پزشک خانواده بر روند مرگ ومیر مادر و کودک (مطالعه موردی؛ شهرستان گرمی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه علوم‌اجتماعی، دانشکده علوم ‌اجتماعی و اقتصاد، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد جمعیت شناسی، گروه جمعیت شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد الکترونیک، تهران، ایران

چکیده

هدف تحقیق بررسی تأثیر برنامه پزشک خانواده در ارتقا شاخص­های بهداشت مادر و کودک در قبل و بعد از اجرای برنامه در شهرستان گرمی با استفاده از تحلیل ثانویه داده‌های موجود و همچنین مراجعه به آراء متخصصین محلی بود. به‌منظور انجام مطالعه، از یک‌سو میانگین شاخص‌های مرتبط با مرگ‌ومیر مادران و کودکان قبل و بعد از اجرای برنامه طرح پزشک خانواده (سال‌های 83 و 84 به‌عنوان سال‌های مبنای قبل از اجرای برنامه و سال‌های 96 تا 99 به‌عنوان سال‌های بعد از اجرای برنامه) مورد مقایسه قرار گرفت و از سوی دیگر نظر متخصصین محلی در مورد ابعاد و اثربخشی این برنامه سنجیده ‌شد. تجزیه‌وتحلیل داد‌ه‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS و همچنین نرم‌افزار PLS در قالب استفاده از مدل‌یابی معادلات ساختاری انجام شد. نتایج تحقیق نشان دادند که از یک‌سو داده‌های تحلیل ثانویه نشانگر تفاوت معنادار شاخص‌های مرگ‌ومیر مادران و کودکان در سال‌های قبل و بعد از اجرای برنامه بودند و از سوی دیگر از منظر متخصصین محلی، برنامه پزشک خانواده دارای ملاک‌های اثربخشی، تناسب، کفایت، کارایی و پایش بر شاخص­های بهداشتی مادر و کودک بودند و تأثیر معناداری داشتند که در این بین ملاک تأثیرگذاری نسبت به سایر مؤلفه‌ها از اولویت بیشتری برخوردار بود. توجه به قانون جوانی و افزایش جمعیت از یک‌سو و نقش بی‌بدیل کاهش مسائل و آسیب‌های مادران در فرزند‌آوری و افزایش جمعیت از سوی دیگر، لزوم توجه به برنامه پزشک خانواده را نشان می‌دهد و با عنایت به تأثیرگذاری این برنامه توصیه می‌شود متولیان امر در این زمینه اهتمام جدی داشته و نسبت به استقرار و استمرار این برنامه توجه و عنایت کافی نمایند

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Investigating the Impact of the Family Physician Program on Maternal and Child Mortality Trends (Case Study: Garami City)

نویسندگان [English]

  • Akbar Talebpour 1
  • Khadijeh Zamiri 2
1 Associate Professor, Department of Sociology, Faculty of Social Sciences and Economics, Alzahra University, Tehran, Iran
2 Master of Demography, Department of Demography, Faculty of Humanities, Islamic Azad University, Electronic Branch, Tehran, Iran
چکیده [English]

This study aimed to investigate the impact of the family physician program on improving maternal and child health indicators before and after its implementation in Garami City. The research utilized secondary analysis of existing data as well as the opinions of local experts. To conduct the study, maternal and child mortality indicators were compared for the years before the program (2004–2005) and after the program (2017–2020). In addition, local experts’ views on various dimensions and the effectiveness of the program were collected and analyzed. Data analysis was performed using SPSS and PLS software through structural equation modeling. The results showed that secondary data analysis indicated a significant difference in maternal and child mortality indicators before and after the program. Moreover, according to local experts, the family physician program significantly influenced maternal and child health indicators based on the criteria of effectiveness, proportionality, adequacy, efficiency, and monitoring, with effectiveness being the highest-priority factor. Considering the importance of the "Youth and Population Growth Law" and the critical role of reducing maternal health problems in promoting childbirth and population growth, the findings highlight the necessity of strengthening and continuing the family physician program. It is recommended that policymakers prioritize the expansion and maintenance of this program.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Family physician program
  • maternal and child mortality
  • Garami city
  • local experts
  • structural equation modeling

مراجع

منابع
اعلایی اردکانی، محمدرضا؛ حسام، سمیه وحدت، شقایق. (1392) مقایسه شاخصهای مدیریت خدمات بهداشتی روستایی قبل و بعد از اجرای پزشک خانواده درمراکزبهداشتی درمانی روستایی استان یزد در سال 92. نشریه طلوع بهداشت، 12(4)، 192-203.
امامی میبدی، راضیه و اشتریان، کیومرث. (1391). طراحی نظام ارزیابی سیاست‌های عمومی در جمهوری اسلامی ایران، پژوهشنامه علوم سیاسی، 7(2)، 47-7.
بخشیان، فریبا؛ جباری، حسین؛ کفیلی، احسان؛ خامنیان، ژیلا و جباری، رقیه. (1390). بررسی تأثیر طرح پزشک خانواده بر روی شاخصهای بهداشتی کودکان در شهرستان تبریز. فصلنامه تصویر سلامت، 2(2)، 21-15.
جباری بیرامی، حسین؛ قاسم زاده، هاله؛ بخشیان، فریبا، محمدپوراصل، اصغر و اسدزاده، رضا. (1391). ارزیابی طرح پزشک خانواده بر اساس شاخص ها ی سلامت خانواده. مجله دانش و تندرستی در علوم پایه پزشکی، 7(3).124-128.
جباری، علیرضا؛ شریفی‌راد، غلامرضا؛ شکری، آزاد؛ بهمن‌زیاری، نجمه و کردی، آیان. (1391). نگاهی بر عملکرد پزشک خانواده‌ی روستایی در ایران. فصلنامه مدیریت اطلاعات سلامت، 9(7)، 1145-1132.
جنتی، علی؛ غلام‌زاده‌نیکجو، رعنا؛ پورطالب، عاطفه و قلی‌زاده، معصومه. (1390). میزان رضایت پزشکان خانواده شهرستان مشهد از برنامه پزشک خانواده. مجله تحقیقات علوم پزشکی زاهدان (طبیب شرق)، 13(10).
چمن، رضا؛ امیری، محمد؛ راعی، مهدی؛ علی‌نژاد، محمد و نصرالله‌پور ‌ شیروانی، سید داود.  (1390). برنامه پزشک خانواده در شاهرود؛ ارزیابی کیفیت پیاده‌سازی و شرایط اجرا. فصلنامه حکیم، 14(2)، 129-123.
حافظی، زهرا؛  عسکری، روح اله و ممیزی، مهدیه. (1388). بررسی نحوه عملکرد پزشکان خانواده در استان یزد. فصلنامه طلوع بهداشت دانشگاه یزد، 8(1)، 25-16.
خیاطان، مهدی؛ نصیری پور، امیر اشکان؛ امینی، میلاد و محمد نژاد، سید محسن. (1390). عوامل مؤثر بر دسترسی افراد به خدمات ارائه شده از دیدگاه کارکنان در مراکز بهداشتی درمانی شهری شبکه بهداشت و درمان شهرستان ری. پیاورد سلامت، 4(3 و 4)، 27-18.
رضایی، محمدرضا؛ بابادی، کیوان و سعیدی، حسن. (1403). بررسی چالش‌های اجرای طرح پزشکی خانواده و نظام ارجاع بیمه روستاییان و عشایر در استان خوزستان طی سال ۱۴۰۳. بیمه سلامت ایران، 7(۲)، 101-94.
رییسی، پوران؛ عبادی فرد آذر، فربد؛ رودباری، مسعود و شعبانی کیا، حمیدرضا. (1390). تاثیر طرح پزشک خانواده بر شاخص ‌های بهداشتی مادر و کودک جمعیت روستایی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی مشهد. مدیریت سلامت، 14(43)، 36-27.
شادپور، کامل. (1393). شبکه نظام ارجاع در ایران، انتشارات وزارت بهداشت و آموزش پزشکی، تهران، ایران.
عسکری، روح اله؛ زهابی، فائزه؛ جعفری، حسن و زهابی، مجتبی. (1394). بررسی وضعیت اجرای برنامه پزشک خانواده و انطباق آن با ابعاد سیاستگذاری شده از دیدگاه ارائه دهندگان خدمات در استان یزد. دو ماهنامه علمی پژوهشی طلوع بهداشت، 3(14)، 82-73.
قنبری جهرمی، محدثه؛ خمرنیا، محمد؛ شریفیان، رکسانا و کسانی، عزیز. (1393). بررسی شاخص‌های زیج حیاتی مراکز بهداشتی درمانی روستایی شیراز قبل و بعد از اجرای برنامه پزشک خانواده طی سال‌های 1380-91: یک گزارش کوتاه. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، 13(11)، 1097-1102.
محمدی بلبان آباد، جمیل؛ محمدی بلبان آباد، امجد؛ ولیئی، سینا؛ اسماعیل نسب، نادر؛ بیدارپور، فرزام و مرادی، قباد. (1398). چالش‌‌ها و موانع برنامه پزشک خانواده روستایی از دیدگاه ذی‌نفعان در استان کردستان: مطالعه کیفی. اپیدمیولوژی ایران، 15(1)، 56-47.
مهترپور، مجتبی و تاجور، مریم .(1397). تحلیل سیاست‌گذاری برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع در ایران با استفاده از چارچوب مثلث تحلیل سیاست. پژوهش‌های سلامت محور، 4(۱)، 49-31.
مهرالحسنی، محمدحسین؛ جعفری سیریزی، محمد؛ حسینی، سمیرا سادات و یزدی فیض‌آبادی، وحید. (1391). چالش‌های اجرای سیاست پزشک خانواده و بیمه‌روستایی در استان کرمان؛ یک مطالعه کیفی. فصلنامه بهداشت و توسعه، 1(3)، 206-193.
موسی فرخانی، احسان؛ خوبان، حسین؛ دهرآزما، بهروز؛ عارفی، وحید رضا و سعادتی، فریبا. (1394). علل پائین بودن ماندگاری پزشکان خانواده در دانشگاه علوم پزشکی مشهد. مدیریت اطلاعات سلامت،12(1)، 117-124.
نریمانی، محمدرضا؛ جنتی، علی؛ مردانی، لادن و وحیدی، رضاقلی. (1393). ارزیابی میزان تطبیق برنامه پزشک خانواده ایران با ابعاد سیاست‌گذاری در نظام بهداشت از منظر متخصصان خدمات سلامت. فصلنامه تصویر زندگی، 5(1)، 8-1.
نصرالله پور شیروانی، سید داود؛ میکانیکی، ابراهیم؛ اشرفیان امیری، حسن؛ کبیر، محمدجواد؛ جعفری، ناهید؛ طهماسبی، بهرام؛ داداشی، ارسلان و نعیمی طبیعی، محمد. (1392). بررسی وضعیت نظام ارجاع بیماران در برنامه پزشک خانواده و بیمه روستایی در استان های شمالی ایران: ۱۳۹۱. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ۲۳(۱۰۹)، 35-27.
 
References
Aalaei Ardakani, M. R., Hesam, S., & Vahdat, S. H. (2014). Assessment of The Effect of Family Physician on the Management Indices of Health Care in the Rural Health-Treatment Centers in The Province of Yazd In 2013. Tolooebehdasht, 12(4), 192-203. (In Persian).
Amado, C. A. D. E. F., & Dos Santos, S. P. (2009). Challenges for performance assessment and improvement in primary health care: the case of the Portuguese health centres. Health policy, 91(1), 43-56.
Askari, R., Zahabi, F., Jafari, H., & Zahabi, M. (2015). The Study of the Situation family Physicians Program and its Adaption with the Policy Making Dimensions from the Opinion of Service Providers. Tolooebehdasht, 14(3), 73-82. (In Persian).
Bakhshian, F., Jabbari, H., Kafili, E., Khamnian, Z., & Jabbari, R. (2011). The Effect of Implementing the Family Physician Program on Child Health Indicators in Tabriz District, Northwest of Iran. Depiction of Health, 2(2), 15-21. (In Persian).
Berdine, G., Geloso, V., & Powell, B. (2018). Cuban infant mortality and longevity: health care or repression?. Health policy and planning, 33(6), 755-757.
Biggs, B., King, L., Basu, S., & Stuckler, D. (2010). Is wealthier always healthier? The impact of national income level, inequality, and poverty on public health in Latin America. Social science & medicine, 71(2), 266-273.
Chaman, R., Amiri, M., Raei, M., Alinejad, M., & SD, N. S. (2011). National family physician program in Shahroud: assessing quality of implementation and condition of settings. Hakim Journal, 14(2), 123-129. (In Persian).
Emami Meibodi, R., & Ashtarian, K. (2012). Designing the evaluation system of public policies in the Islamic Republic of Iran. Research Letter of Political Science, 7(2), 7-47. (In Persian).
Ghanbari Jahromi, M., Khammarnia, M., Sharifian, R., & Kassani A. (2012). Investigation of Vital Horoscope Indicators in Rural Health Medical Centers of Shiraz before and after the Implementation of Family Physician Plan during 2001-2012: A Short Report. Journal of Rafsanjan University of Medical Sciences, 13(11), 1097-1102. (In Persian).
Hafezi, Z., Asqari, R., & Momayezi, M. (2009). Monitoring performance of family physicians in Yazd. Toloo-e-Behdasht, 8(1-2), 16-25. (In Persian).
Hanberger, A. (2001). What is the policy problem? Methodological challenges in policy evaluation. Evaluation, 7(1), 45-62.
Jabari, A., Sharifirad, G., Shokri, A., Bahman Ziari, N., & Kordi, A. (2013). Overview of the performance of rural family physician in Iran. Health Information Management, 9(7), 1132-1145. (In Persian).
Jabbari-birami, H., Gasemzade, H., Bakhshian, F., Mohammadpourasl, A., & Asadzade, R. (2012). Evaluation of family physician program based on family health indices. Knowledge & Health, 7(3), 124-128. (In Persian).
Janati, A., Gholamzadeh-Nikjoo, R., Pourtaleb, A., & Gholizadeh, M. (2011). Survey of Mashhad family physicians satisfaction with family medicine programme. Zahedan Journal of Medical Sciences Research (Tabib Shargh), 13(10). (In Persian).
Khayatan, M., Nasiri Pour, A. A., Amini, M., & Mohamad Nejad, S. M. (2011). The Effective factors on recievers' access to health care services in urban health care centers. Payavard Salamat, 4(3), 18-27. (In Persian).
Mehrolhassani, M. H., Jafari Sirizi, M., Poorhoseini, S. S., & Yazdi Feyzabadi, V. (2012). The challenges of implementing family physician and rural insurance policies in Kerman province, Iran: a qualitative study. Health and Development Journal, 1(3), 193-206. (In Persian).
Mehtarpour, M., & Tajvar, M. (2018). Policy analysis of family physician plan and referral system in iran using policy analysis triangle framework. Journal of Health Based Research, 4(1), 31-49. (In Persian).
Mohammadi, B. J., Mohamadi, B. A., Valiee, S., Esmailnasab, N., Bidarpour, F., & Morad, I. G. (2019). The views of stakeholders about the challenges of Rural Family Physician in Kurdistan Province: a qualitative study. (In Persian).
Mosa Farkhany, E., Khooban, H., Dahrazama, B., Arefi, V. R., & Saadat, F. (2015). Determining the causes of discontinuation of family physicians working in Mashhad University of Medical Sciences. Health Information Management, 12(1), 117-124. (In Persian).
Narimani, M. R., Janati, A., Mardani, L., & Vahidi, R. (2014). The assessment of Iran’s family physician program accordance with dimensions of policy-making in health system: perspective of health services professionals. Depiction of health, 5(1), 1-8. (In Persian).
Nasrollahpour Shirvani, S. D., Mikanik, E., Ashrafian Amiri, H., Kabir, M. J., Jafari, N., Tahmasbi, B., ... & Nahimi Tabihi, M. (2014). Evaluation of the referral system situation in family physician program in northern provinces of Iran: 2012-2013. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences, 23(109), 27-35. (In Persian).
Ohta, R., & Sano, C. (2022). Implementation of the principles of family medicine in modern family medicine education needing system-specific approaches. Cureus, 14(11).
Pineo, R. (2019). Cuban public healthcare: A model of success for developing nations. Journal of Developing Societies, 35(1), 16-61.
Raeissi, P., Ebadi Fard, A., Roudbari, M., & Shabanikia, H. (2011). The Impact of Family Physician Program on Mother and Child Health Indices in Rural Population Auspices of Mashhad University of Medical Sciences and Health Care Services, Iran. Journal of Health Administration, 14(43), 27-36. (In Persian).
Rezaee, M., Babadi, K., & Saeidi, H. (2024). Evaluating the challenges of implementing the family physician plan and the referral system of insurance for villagers and nomads in Khuzestan province during 2024. Iran J Health Insur, 7(2), 94-101. (In Persian).
Shadpour, K. (2014). The PHC Network in Iran. Tehran: Ministry of Health and Medical Education Press. (In Persian).
Tunzi, M., & Ventres, W. (2018). Family medicine ethics: an integrative approach. Family medicine, 50(8), 583-588.
Ventres, W. B., Stone, L. A., Akhtar, R., Ring, J. M., Candib, L. M., Messias, E., ... & Walters, L. (2024). Storylines of family medicine IV: perspectives on practice—lenses of appreciation. Family Medicine and Community Health, 12(Suppl 3).
Wang, H., Gusmano, M. K., & Cao, Q. (2011). An evaluation of the policy on community health organizations in China: will the priority of new healthcare reform in China be a success?. Health policy, 99(1), 37-43.
WHO. (2003). The world health report 2003: shaping the future. World Health Organization.
WHO. (2005). World Health Report 2005: Make every mother and child count. Geneva, World Health Organization.
WHO. (2008). World Health Report 2008: Primary Health Care, Now More Than Ever. Geneva, World Health Organization.
Yi, B. (2021). An overview of the Chinese healthcare system. Hepatobiliary Surgery and Nutrition, 10(1), 93.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار